Dostęp do historii konta bankowego zmarłego

Skontaktuj się z nami!

29.07.2021 - "Spadkobiercy" – uprawnienie do ujawnienia historii rachunku bankowego spadkodawcy

Ustawodawca w przepisie art. 922 Ustawy Kodeks cywilny (dalej jako k.c.) ustanowił definicję spadku jako ogół praw i obowiązków majątkowych zmarłego. Z treści przywołanego przepisu wynika, że prawa i obowiązki zmarłego przechodzą z chwilą jego śmierci na spadkobierców. Wyłączone ze spadku zostały na mocy ustawy prawa i obowiązki zmarłego ściśle związane z jego osobą, jak również prawa, które z chwilą jego śmierci przechodzą na oznaczone osoby niezależnie od tego, czy są one spadkobiercami.

Natomiast zgodnie z treścią przepisu art. 725 k.c. bank zawiera umowę rachunku bankowego rozumianą jako zobowiązanie banku względem posiadacza rachunku, na czas oznaczony lub nieoznaczony, do przechowywania jego środków pieniężnych oraz, jeżeli umowa tak stanowi, do przeprowadzania na jego zlecenie rozliczeń pieniężnych. Umowa rachunku bankowego jest umową regulującą zakres określonych praw i obowiązków spadkodawcy i nie jest tożsama z prawem i obowiązkiem ściśle związanym z osobą spadkodawcy.

Wobec powyższego spadkobiercy posiadający tytuł prawny potwierdzający nabycie spadku (prawomocne stwierdzenie nabycia spadku, APD, prawomocne postanowienie o dziale spadku) wchodzą w ogół praw i obowiązków majątkowych spadkodawcy tym samym wchodzą w prawa i obowiązki wynikające z umowy o prowadzenie rachunku bankowego, uzyskując tym samym dostęp do informacji związanych z prowadzonym rachunkiem w tym dotyczących obrotów na tym rachunku bankowym, z zastrzeżeniem informacji poniższych.

Z dniem 01 lipca 2016 r. ustawodawca wprowadził do Ustawy Prawo bankowe (dalej jako p.b.) przepis art. 59 a stanowiący, iż umowa rachunku bankowego, którego posiadaczem jest osoba fizyczna, niezawarta w związku z prowadzeniem działalności gospodarczej ulega rozwiązaniu z dniem śmierci posiadacza rachunku, albo z upływem 10 lat od dnia wydania przez posiadacza rachunku ostatniej dyspozycji dotyczącej tego rachunku, a w przypadku gdy umowa przewiduje prowadzenie więcej niż jednego rachunku - tych rachunków, chyba że umowa rachunku oszczędnościowego lub rachunku terminowej lokaty oszczędnościowej była zawarta na czas oznaczony dłuższy niż 10 lat. Umowa rachunku bankowego nie wygasa pomimo śmierci osoby fizycznej, w sytuacji gdy na rachunku zgromadzone są środki pieniężne w wysokości przekraczającej kwotę minimalną określoną w umowie i wiąże bank do chwili wypłaty środków pieniężnych spadkobiercom. Spadkobiercy w rozumieniu przepisów k.c. tj. osoby posiadające tytuł prawny uprawniający do dziedziczenia po zmarłym wchodzą w prawa i obowiązki zmarłego w zakresie umowy o prowadzenie rachunku bankowego, w przypadku gdy na rachunku bankowym w dacie śmierci zgromadzone są środki pieniężne przekraczające kwotę minimalną określoną umową.

Trafnie Sąd Apelacyjnego w Lublinie orzekł w wyroku z dnia 07 lipca 2020 r. wydanym w sprawie o sygn. akt: I ACa 366/19, że: Z istoty spadkobrania (art. 922 § 1 k.c.) wprost wynika, że spadkobiercy posiadacza rachunku nie mają prawa do "wszystkich danych dotyczących operacji i dyspozycji na rachunku, za cały okres obowiązywania umowy", ale tylko do takich danych, jakie uzyskałby sam posiadacz rachunku w świetle postanowień umowy zawartej z bankiem. Nic więcej, ale też nic mniej. Nie są to więc informacje "nieograniczone", gdyż w praktyce kontrahent banku akceptuje ogólne warunki i regulaminy opracowywane przez bank i to bank decyduje, w oparciu o obowiązujący statut cywilny, jakie informacje udostępnia posiadaczowi rachunku i w jakiej formie. Kwestia uzyskiwania informacji związanych z rachunkiem bankowym zawsze wiąże się ściśle i bezpośrednio z interesem ekonomicznym posiadacza rachunku i prawa obligacyjne z tym związane wchodzą do spadku, podlegając dziedziczeniu (z wyłączeniem sytuacji normowanej w art. 59 a ust. 1 ustawy z 1997 r. Prawo bankowe). Oczywistym jest również, że prawo majątkowe do uzyskania stosownej informacji od banku wiąże się wprost z prawem do uzyskania stosownego zaświadczenia (dokumentu) przewidzianego w umowie o rachunek bankowy, uzupełnionej ogólnymi regulacjami i regulaminami banku, stanowiącymi jej część. Przepis art. 59a ust. 1 ustawy z 1997 r. Prawo bankowe stanowi lex specialis w stosunku do art. 922 § 1 k.c. i przewiduje - co do zasady - definitywne wygaśnięcie praw i obowiązków majątkowych wynikających z umowy rachunku bankowego.

Podobnie w uzasadnieniu wyroku z dnia 28 kwietnia 2016 r. w spr. o sygn. akt: III Ca 132/16 Sąd Okręgowy w Nowym Sączy orzekł, że: „(..) stosunek prawny łączący bank z kontrahentem posiadającym rachunek bankowy w kategoriach prawnych jest zobowiązaniem mającym swoje źródło w umowie.(..) Umowa rachunku bankowego jest zaś typową umową nazwaną z zakresu prawa cywilnego, zawieraną przez banki w ramach wykonywania czynności bankowych. (…)

W czasie trwania umowy może dojść do zmian podmiotowych, zarówno podmiotu prowadzącego rachunek, w przypadku przekształceń podmiotowych po stronie banku, n.p. w razie podziału lub połączenia banków. Zmiana po stronie posiadacza rachunku może nastąpić w drodze czynności prawnej dokonanej między żyjącymi, n.p. w razie cesji wierzytelności (art. 509 i n. k.c.), ale również w przypadku następstwa prawnego na wypadek śmierci (…) W chwili otwarcia spadku następcy prawni posiadacza rachunku stają się stroną umowy rachunku bankowego wstępując w prawa zmarłego posiadacza rachunku. Potwierdzeniem nabycia prawa wynikającego z umowy jest postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku. Spadkobiercy, wstępując w prawa i obowiązki strony umowy z bankiem nabywają zarówno uprawnienie w odniesieniu do wierzytelności z rachunków bankowych spadkodawcy, jakie istniały w dniu śmierci spadkodawcy (postanowienie SN z dnia 15 kwietnia 1997 r., I CKU 30/97, OSNC 1997, nr 10, poz. 149), jak i w ocenie Sądu Okręgowego, również do podejmowania wszelkich czynności i wydawania bankowi poleceń, do jakich uprawniony jest posiadacz rachunku. Jedną z takich dyspozycji jest także uprawnienie do przeglądania historii rachunku, za cały okres trwania umowy, czego domagała się powódka. Jest to bowiem związane ściśle z możliwością kontroli prawidłowości wykonania przez bank poleceń posiadacza rachunku. Kontroli takiej nie sposób powódce odmówić.

Przepis art. 104 prawa bankowego stanowi zobowiązanie pracowników banku do przestrzegania tajemnicy bankowej polegającej na ograniczeniu możliwości przekazywania informacji uzyskanych w ramach udziału w czynnościach bankowych w stosunku do osób trzecich z wyłączeniami wynikającymi z art. 105 w/w ustawy. Jednak już z treści przepisu art. 104 ust 3 prawa bankowego wynika, iż banku nie obowiązuje, z zastrzeżeniem ust. 4, zachowanie tajemnicy wobec osoby, której dotyczą informacje objęte tajemnicą. Prawo do takiej informacji przysługuje spadkobiercy po posiadaczu rachunku bankowego, albowiem to jego, jako aktualnej strony umowy, dotyczą wszelkie informacje wynikające z prowadzenia rachunku przez bank. Próba ograniczenia dostępu do takich informacji przez bank stanowi, w ocenie Sądu Okręgowego, niedopuszczalne nadużycie uprawnień, które w konsekwencji może prowadzić do niekorzystnych dla niego samego skutków związanych z utratą zaufania przez klientów. Tylko bowiem całkowita transparentność banku wobec swoich klientów - posiadaczy rachunków pozwala na budowanie pomiędzy nimi wzajemnego zaufania, niezbędnego do w powierzenia zasobów finansowych na przechowanie.”

Jeżeli wypełniona zostaje hipoteza art. 59a ust. 4 ustawy z 1997 r. Prawo bankowe, to sytuacja prawna spadkobierców posiadacza rachunku bankowego jest identyczna, jak w stanie prawnym obowiązującym do dnia 1 lipca 2016 r., tzn. że w miejsce zmarłego posiadacza wprost wstępują (w sferę praw i obowiązków) jego spadkobiercy na podstawie art. 922 § 1 k.c. Nie budzi również wątpliwości, że wszystkie prawa i obowiązki posiadacza wynikające z umowy rachunku bankowego - jako niezwiązane ściśle z osobą zmarłego - wchodzą w skład spadku. W konsekwencji, po śmierci posiadacza rachunku na banku ciąży obowiązek udzielenia - w pełnym zakresie - każdemu ze spadkobierców informacji dotyczących dyspozycji dokonanych na tym rachunku i wobec takich osób bank nie może zasłaniać się tajemnicą bankową tak, jak nie mógłby się zasłaniać względem swego kontrahenta. Co więcej, taka regulacja normatywna sprawia, że wszyscy spadkobiercy posiadacza rachunku mają interes prawny w ustaleniu osób, które były beneficjentami kwot znajdujących się na rachunku bankowym ich spadkodawcy.

Niniejszy informacja nie stanowi porady prawnej.

W tekście informacji przywołane zostały następujące akty prawne:
1) ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. 2020.1740 t.j. z dnia 08.10.2020 r.),
2) ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (Dz. U. 2020.1896 t.j. z dnia 28.10.2020 r.),
3) wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 07 lipca 2020 r. wydany w sprawie o sygn. akt: I ACa 366/19,
4) wyrok Sądu Okręgowego w Nowym Sączu z dnia 28 kwietnia 2016 r. wydany w sprawie o sygn. akt: III Ca 132/16.


Celem wpisu było udzieleni informacji na temat:


Artykuły prawne o podobnej tematyce:

nagrody Orły Prawa

Kancelaria Radcy Prawnego Ewa Wiszniewska - wieloletni laureat plebiscytu "Orły Prawa" oraz "Diamenty Palestry"